Sự tích Mẫu Cửu Trùng Thiên gắn liền với Đền Bằng Sở Thường Tín Hà Nội
Mẫu Cửu Trùng Thiên trong dân gian hay được gọi với nhiều tên khác nhau như Mẫu Thượng Thiên, Mẫu Đệ Nhất Thiên Tiên, Mẫu Bán Thiên, Thanh Vân Công Chúa..Hầu hết các đền, phủ hay thờ Mẫu Cửu Trùng ngoài trời. Cửu Trùng Thiên có nghĩa là 9 tầng trời ý nói đây là vị mẫu thần cai quản 9 tầng thiên cung bao gồm:
- Tầng trời 1 – Vườn Ngạn Uyển
- Tầng trời 2 – Vườn Ðào Tiên
- Tầng trời 3 – Thanh Thiên
- Tầng trời 4 – Huỳnh Thiên
- Tầng Trời thứ 5 – Xích Thiên
- Tầng trời 6 – Kim Thiên
- Tầng trời 7 – Hạo Nhiên Thiên
- Tầng trời 8 – Phi Tưởng Thiên
- Tầng trời 9 – Tạo Hóa Thiên
Sự tích ra đời Mẫu Cửu Trùng Thiên có từ rất lâu, dân gian kể lại ở một ngôi làng có ông lão làm nghề mây tre đan đang qua sông đi bán hàng thì bỗng dưng nhìn thấy bức tượng gỗ trôi sông liền vớt và cột vào bờ và nói: “Tôi còn phải đi bán hàng đã, nếu ngài linh thiêng thì phù hộ cho tôi bán hết hàng, rồi tôi sẽ vớt ngài sau”. Trong ngày hôm đó người đàn ông đã bán hết hàng rất nhanh. Khi về ông đã vớt pho tượng lên định mang về nhà, thật ngạc nhiên pho tượng bỗng dưng nhẹ tênh trên tay, tuy nhiên khi đi đến đoạn đường hiện nay là Đền Bằng Sở, thuộc thôn Bằng Sở, xã Ninh Sở, huyện Thường Tín, Hà Nội ngày nay thì pho tượng bỗng dưng nặng không thể mang theo được nữa nên ông đành để lại đây. Hàng ngày ông đi bán hàng vẫn qua thắp hương phúng vái quả nhiên bán hàng rất chạy, tiếng lành đồn xa mọi người cũng lui tới khấn vái xin điều tốt lành và rất linh ứng. Nhân dân trong vùng đã xây Đền tại đây để ghi nhớ công ơn của Mẫu Cửu Trùng tại đây.
→ Thăm Quan Đền thượng thờ Mẫu Cửu Trùng Thiên Ba Vì
Ngôi Đền Mẫu Cửu Trùng Thiên được xây dựng trước thế kỷ 15 dự theo bia đá trùng tu ghi lại vẫn còn ở đền hiện nay. Điều đó minh chứng Mẫu Cửu Trùng Thiên đã có trước Mẫu Liễu Hạnh. Hiện nay trong Cung thờ chính của Đền Bằng Sở thờ Mẫu Cửu Trùng Thiên ở ban giữa, 2 bên là Mẫu Thượng Ngàn và Mẫu Thoải. Theo dân gian thì từa xa xưa khi chưa có Thánh Mẫu Liễu Hạnh ông cha ta đã thờ như thế. Sau này có sự ra đời của Mẫu Liễu Hạnh thì Mẫu Cửu Trùng Thiên không giáng trần như Thánh Mẫu Liễu Hạnh vì việc cai quản Thiên Phủ vốn tách biệt với đời sống dương gian, Mẫu Cửu Trùng Thiên đã ủy quyền đại diện tại nhân thế cho Mẫu Đệ Nhị Địa Tiên (tức Thánh Mẫu Liễu Hạnh) cai quản cả cõi trời và cõi địa (Địa ở đây là đời sống dương gian).
Đền Mẫu Cửu Trùng trước đây đã là một ngôi đền cổ kính, khang trang. Năm 2004, ngôi đền bị hỏa hoạn. Hầu hết kiến trúc của ngôi đền bị hư hại. Ngôi đền hiện nay là ngôi đền được phục trang và tu bổ hoành tráng hơn so với đền cũ. Với kiến trúc bao gồm 5 cung: Tiền cung, Trung cung, Thượng cung, Hậu cung và Cung cấm, trong đó:
- Tiền cung với Ban Công Công Tứ Phủ Vạn linh.
- Trung cung gồm có Ban Tam Giới nằm chính giữa, bên trái là Ban Trần Triều, bên phải là Cung Sơn Trang.
- Thượng cung: Chính giữa là Ban Công Chúa Bản Đền với tả hữu thị vệ. Tại cung này còn phối thờ thêm tượng Cô Bơ Thoải Phủ và tượng Cô Đệ Nhất Thượng Thiên; bên phải là Ban thờ tượng Quan Hoàng Cả, Quan Hoàng Bơ; Cung bên trái thờ tượng Quan Hoàng Bảy, Quan Hoàng Mười.
- Hậu cung: Chỉ có một cung thờ chính là Tứ Phủ Chầu Bà
- Cung Cấm: Gồm có 3 tượng thờ. Chính giữa là thờ tượng Mẫu Cửu trùng, hai bên thờ Mẫu Đệ Nhị và Mẫu Đệ Tam.
Lễ Hội Đền Mẫu Cửu Trùng Thiên được tổ chức ngày nào..?
Hàng năm Lễ Hội tổ chức vào ngày 9 tháng 9 âm lịch tại Đền Bằng Sở thuộc thôn Bằng Sở, xã Ninh Sở, huyện Thường Tín, Hà Nội và ngoài ra còn rất nhiều nơi tổ chức lễ hội Mẫu Cửu Trùng Thiên như Đền Mẫu Ba Vì, Đền Cô Chín Sòng Sơn..